Þegar sextánda öldin bankar upp á í kvöldfréttunum
Nostradamus, átökin í dag og hvers vegna bók frá 2009 hljómar óþægilega nútímaleg
Sum verk fjara út. Önnur vakna aftur þegar heimurinn hristist. Spádómar Nostradamusar tilheyra seinni hópnum. Ljóðrænar fjórlínur frá sextándu öld sem fólk snýr aftur að þegar fréttir dagsins verða þyngri en venjulega. Textarnir eru gamlir, en spurningarnar sem þeir vekja eru nýjar í hvert sinn.
Hvers vegna spretta þessir textar upp núna
Evrópa lifir með stríði. Á austurjaðrinum gnauðar það enn, með árásum á innviði og borgir. Í Miðausturlöndum er staðan brothætt; stundum kemst á hlé, svo blossar upp aftur. Slíkar sveiflur búa til tómarúm sem menn vilja fylla með merkingu. Þá er gripið í gömlu ljóðin sem fjalla um völd, trú, svik og ótta. Ekki vegna þess að þau segi okkur nákvæmlega hvað gerist næst, heldur af því að þau spegla mannlega hegðun þegar þrýstingur eykst.
Hvað er í raun í bókinni hans
Spádómarnir eru skrifaðir í fjórlínum, án tímaröðunar og án dagsetninga. Málbland er algengt og myndmál ríkjandi. Þetta er viljandi gert. Það gerir textann opinn fyrir lestri á mismunandi tímum. Þess vegna er hætt við afturskýringu: atburður gerist, síðan er fundin vísa sem virðist passa. Það er mannlegt. En það krefst aga að lesa textann fyrst, fréttirnar svo, og þá aftur textann.
Hvað textarnir gera vel
Þeir benda á mynstur. Þegar vald safnast á fárra hendur, þegar trú er notuð sem vopn, þegar borgarar sitja eftir með reikninginn. Þessi þemu endurtaka sig í sögunni. Þess vegna hljóma spádómarnir lifandi í ólíkum öldum. Ekki sem spá um stað og stund, heldur sem áminning um það sem gerist þegar menn halda að reglur gildi ekki um þá.
Hvers vegna bók frá 2009 á enn við
Bókinn er aftur komin í sölu á www.nostradamus.is meðan birgðir endast
Við mættum hruninu hér heima og horfðum á heiminn skjálfa. Sextán árum síðar er óvissan ekki minni. Orð eins og vopnahlé og friður eru þreytt, en samt nauðsynleg. Valdablokkir rifast um frásögnina. Þess vegna virkar bók frá 2009. Hún setur ljóðin í samhengi og sýnir hvernig menn hafa árum saman reynt að lesa nútímann í gegnum fornan texta. Hún er ekki spáhandbók. Hún er æfing í lestri.
Hvernig á að lesa án þess að villast
Ekki leita að dagsetningu. Leitaðu að mynstri. Spyrðu hvað vísa segir um mannlega hegðun, ekki hvaða land hún merkir. Athugaðu líka hvað passar ekki. Það er jafn gagnlegt og hitt. Þegar maður sér hvernig sömu línu hefur verið heimfært á Napóleon, Hitler og nútímann sér maður skýrar hvar mörkin liggja. Þá verður ljóðið ekki galdratól, heldur gagnlegt verkfæri til að skoða hugmyndir, hræðslu og frásagnir.
Hvað þessi lestur gerir fyrir samtalið
Hann hægir á okkur. Í stað þess að hoppa á fyrstu einföldu skýringuna neyðumst við til að rökstyðja. Hver fullyrðing þarf stoð. Hver tenging þarf að standast próf. Það er hollt, sérstaklega þegar samfélagsmiðlar bjóða upp á skyndilausnir. Nostradamus nýtist þá sem mótvægi: hann krefst þess að við lesum, berum saman, verjum ályktanir og séum reiðubúin að bakka þegar rökin duga ekki.
Hér og nú
Úkraína tekst á við langhlaup og byggir upp varnir. Í Miðausturlöndum er líf fólks í skugga átaka þar sem hvert smávægilegt skref getur skipt sköpum. Í slíku umhverfi er freistandi að vilja lokasvar. En sögur taka tíma. Spádómar Nostradamusar minna okkur á það. Þeir bjóða ekki upp á stutta leið, heldur lengri göngu með fleiri spurningum en áður.
Sextánda öldin kemur ekki með lausnir. Hún hjálpar okkur að lesa. Hún minnir á að völd, trú og ótti búa til endurtekna mynstur. Þau sjást í fréttum dagsins og þau sjást í fornum texta. Þess vegna á bók sem kom út 2009 enn heima á borðum fólks. Ekki til að segja okkur hvað gerist á morgun, heldur til að skerpa lesturinn á því sem er að gerast í dag.